Εφηβεία - Σκέψεις και Συμβουλές προς τους γονείς

Η εφηβεία είναι η μεταβατική περίοδος της ανάπτυξης, κατά την οποία το παιδί σταδιακά απομακρύνεται από την παιδικότητα σωματικά, ψυχικά, και σεξουαλικά ώστε να εξελιχθεί σε έναν ανεξάρτητο – αυτοδύναμο ενήλικα.

Σε αυτή τη φάση της σταδιακής ενηλικίωσης συχνά αλλάζει και η συμπεριφορά του εφήβου, η οποία συχνά φαίνεται δυσνόητη στους γονείς. Ο έφηβος δείχνει να είναι αποστασιοποιημένος, επιθετικός ή σκληρός, ενώ άλλες στιγμές γίνεται πολύ ευαίσθητος και ευάλωτος.

Οι φίλοι αποκτούν μεγάλη σημασία για τον έφηβο, καθώς μέσα από τα μάτια τους περνάει η εικόνα που έχει για τον εαυτό του, είτε θετική ή αρνητική. Η ομάδα των συνομηλίκων είναι απαραίτητη στον έφηβο για να κρατήσει απόσταση από τους γονείς του και να αποκτήσει εμπειρίες και εξοικείωση στις κοινωνικές και προσωπικές σχέσεις.

Η ασφάλεια πρέπει να δίνεται στο έφηβο με όρια και κανόνες, οι οποίοι για να γίνουν αποδεκτοί από αυτόν, απαιτείται:

1. Να είναι ήδη οριοθετημένος από την προηγηθείσα παιδική ηλικία.
2. Να λαμβάνει από τους γονείς εμφανέστατα αγάπη, κατανόηση, αποδοχή και σεβασμό. Θα πρέπει το ύφος της επικοινωνίας να υπογραμμίζει την αγάπη και τον σεβασμό στην προσωπικότητά του και να μην είναι προσβλητικό ή υποτιμητικό. Διδάξτε σεβασμό, δείξτε σεβασμό και θα κερδίσετε σεβασμό.
3. Να διαθέτετε αρκετό χρόνο έτσι ώστε να αποκτάτε κοινές εμπειρίες και βιώματα με τον έφηβο.
4. Να αποδέχεστε τα αισθήματα του εφήβου, να μην τα απορρίπτετε και να τον ενθαρρύνετε να τα εκφράζει ελεύθερα. Έτσι και αυτός θα σέβεται τα δικά σας συναισθήματα.

Με αυτές τις προϋποθέσεις διατηρούνται ανοικτοί οι δίαυλοι επικοινωνίας, ώστε αφενός να σας εμπιστεύεται σκέψεις και προβληματισμούς του, και αφετέρου να ενδιαφέρεται για το πως αισθάνεστε, όπως ακριβώς κάνετε κι εσείς για αυτόν. Σε τέτοια ατμόσφαιρα είναι δυνατόν να γίνει η εδραίωση των ορίων. Θέτοντας τα όρια στον έφηβο, περιγράψτε του και συζητήστε μαζί του τις συνέπειες που ενέχονται από τον μη σεβασμό των ορίων και πως θα νοιώσετε εσείς σε περίπτωση που θα υποστεί αυτές τις συνέπειες.

• Π.χ. καλύτερα πείτε «θα λυπηθώ πολύ αν σου συμβεί κάτι κακό, αν επιστρέψεις στο σπίτι μετά τις 12 το βράδυ», είναι λάθος να πείτε «είσαι μικρός για να επιστρέψεις μετά τις 12».
• Πείτε «αισθάνομαι μεγάλη ανασφάλεια και άγχος αν πας στην πολιτική διαδήλωση» (και εξηγήστε τους κινδύνους που διατρέχει μια τέτοια κατάσταση) και μην πείτε «είσαι μικρός για να πας στη διαδήλωση».
• Εξασφαλίστε την συνεργασία του εφήβου δίχως διαταγές και δογματισμούς. Αντί να πείτε «χαμήλωσε αμέσως την ένταση της μουσικής» (που ακούγεται σαν διαταγή) πείτε «μου δημιουργεί σύγχυση και πανικό η τόσο μεγάλη ένταση της μουσικής». Αντί για τελεσίγραφα, δώστε του εναλλακτικές επιλογές, όπως «Τι θα προτιμούσες; Να χαμηλώσεις την ένταση της μουσικής ή να φορέσεις ακουστικά;» Την επόμενη φορά που θα προκύψει το ίδιο ζήτημα, βάλτε το όριο με μια-δυο λέξεις χωρίς επανάληψη όλης της επιχειρηματολογίας. Π.χ. πείτε «σε παρακαλώ, την ένταση».
• Μην κάνετε μακρά και υπεραναλυτική διάλεξη. Να είστε όσο το δυνατόν πιο σύντομος στην οριοθέτηση. Π.χ. μην επαναλάβετε «σου έχω πει να βγάζεις τα παπούτσια σου πριν μπεις στο σπίτι γιατί μαζεύουν ακαθαρσίες και μικρόβια που αν μπουν στο σπίτι υπάρχει κίνδυνος ασθενειών που απειλούν την υγεία της οικογένειάς μας» (ακούγεται σαν κήρυγμα). Να είστε λακωνικός: «τα παπούτσια έξω».
• Χρησιμοποιείστε το χιούμορ. Π.χ. αν ο Γιώργος δεν βγάζει το σκύλο βόλτα για την ανάγκη του, κολλήστε ένα σημείωμα στην πόρτα του που να γράφει «αγαπητέ Γιώργο, αν δεν με πας βόλτα άμεσα, θα λερώσω το χαλάκι του δωματίου σου, Λάσι».

• Μην κατηγορείτε τα παιδιά σας, προτιμήστε να τους δώσετε πληροφορίες ώστε από μόνα τους να μπορέσουν να επεξεργαστούν τις συνέπειες των πράξεών τους. Π.χ. αντί να πείτε «είσαι ανόητη, κοίτα τι έκανες, κατέστρεψες την καλή σου μπλούζα βάζοντάς στην στο πλυντήριο στους 80 βαθμούς»  καλύτερα πείτε «Μαρία μου, είναι καλό να διαβάζουμε και να εφαρμόζουμε τις οδηγίες πλυσίματος που αναγράφονται στις ετικέτες των ρούχων, έτσι θα είσαι σίγουρη για το αποτέλεσμα».
• Εξηγείστε στο παιδί το πρόβλημα που δημιουργείται, γιατί έτσι το προτρέπετε να συμμετάσχει στην επίλυσή του. Π.χ. αντί να πείτε «μην πάρεις δεύτερο κομμάτι από την πίτα της γιαγιάς» καλύτερα πείτε «Γιώργο μου, η πίτα της γιαγιάς έχει μόνο 4 κομμάτια, αντιστοιχεί ένα στον καθένα μας».
• Σε κάποια σημαντική διαφωνία είναι καλύτερο να αποφύγετε τη λεκτική αντιπαράθεση που μπορεί να καταλήξει και σε σύγκρουση και αντί αυτού να γράψετε τις απόψεις και τα επιχειρήματά σας σε ένα σημείωμα και να το δώσετε στον έφηβο.

Εν κατακλείδι, ας μην ξεχνάμε ότι η εφηβεία για τον κάθε άνθρωπο είναι μόνο μια φορά, για αυτό θα πρέπει να την διαχειριστούμε με τον καλύτερο τρόπο και πάντα προς όφελος του εφήβου. Συγκεκριμένα αναλογιστείτε τα ακόλουθα:

1. Δεν είστε αντίπαλος αλλά συμπολεμιστής με το παιδί σας και η νίκη του θα είναι και δική σας.
2. Τα παιδιά συμπεριφέρονται προς εμάς με τον ίδιο τρόπο που τους συμπεριφερόμαστε και εμείς.
3. Επαινέστε τον έφηβο για τις καλές του επιδόσεις και ανεξάρτητα επιδόσεων, για την προσπάθειά του.
4. Φροντίστε να καλλιεργήσει τα δικά του κίνητρα και τους δικούς του στόχους. Σημασία έχει να βρίσκει χαρά και ικανοποίηση στην πορεία προς την κατάκτηση των στόχων και την επίλυση των προβλημάτων.
5. Μην ξεχνάτε ότι τα παιδιά και οι έφηβοι επηρεάζονται περισσότερο από τα παραδείγματα ζωής που τους δίνουμε μέσα από τις πράξεις μας και τις επιλογές μας, παρά από αυτά που τους διακηρύσσουμε.

Η εφηβεία λοιπόν είναι μια μεγάλη πρόκληση αλλά και ανεπανάληπτη και συναρπαστική εμπειρία για τους γονείς. Ο έφηβος θα ορθώσει το ανάστημά του, θα σας αμφισβητήσει και θα σας ξεπεράσει ανακαλύπτοντας το δικό του δρόμο στη ζωή. Σε όλη αυτή τη διαδικασία έχει ανάγκη την διακριτική παρουσία σας, την αποδοχή, την εμπιστοσύνη και τη στήριξή σας μέχρι να σταθεροποιήσει το βηματισμό του.

Για τη συγγραφική ομάδα του YourDailyLife γράφει η Παιδίατρος Γιώτα Τσάμπρα.